مالیات بر ارزش افزوده یک نوع مالیات جدید بوده که هر سه ماه یکبار محاسبه و از مصرف‌کننده نهایی اخذ می‌شود. با این حال، مالیات ارزش افزوده سازوکارهای اجرایی و نکات خاص خود را دارد.چ
اصلا ارزش افزوده چیست؟
هر فرد و گروهی در هر کدام از مراحل تولید و توزیع کالا و خدمات، ارزش خاصی را به آن اضافه می‌کنند که به آن ارزش افزوده گفته می‌شود. در واقع در هر مرحله ارزش ریالی آن کالا بالاتر رفته و قیمت بیشتری پیدا می‌کند تا در نهایت کالا تکمیل گردد.
ارزش افزوده واقعی را معمولا از کسر ارزش واقعی کالا یا خدمات از ارزش مواد خام و اولیه به دست می‌آورند که در ادامه با یک مثال به صورت شیوا آن را توضیح می‌دهیم. این مفهوم در زبان انگلیسی با عنوان value added شناخته می‌شود.
مالیات بر ارزش افزوده چیست؟
این نوع مالیات یک مالیات غیرمستقیم محسوب می‌شود که بر حسب تعریفی که از ارزش افزوده ارائه شد، از تمامی مراحل مختلف تولید، توزیع و عرضه یک محصول یا خدمت گرفته می‌شود.
همانطور که ذکر شد از تولید تا مصرف یک کالا مراحل مختلفی پشت سر گذاشته می‌شود. مالیات ارزش افزوده به صورت مرحله‌ای از افراد مختلف در این مراحل گرفته می‌شود تا در نهایت مصرف‌کننده نهایی آن را پرداخت کند.
در واقع از همان ابتدا که تولیدکننده کالا مواد اولیه را خریداری می‌کند، مالیات بر ارزش افزوده آنها را نیز می‌پردازد. اما در مرحله بعد و هنگامی که کالای ساخته شده را تحویل مشتری می‌دهد، مالیات بر ارزش افروده آن را از خریدار دریافت می‌کند. مابه‌التفاوت ارزش افزوده دریافتی و پرداختی توسط وی به عنوان مالیات به دولت اعطا می‌گردد.
ممکن است افراد و گروه‌های دیگر در مراحل بعدی هر کدام ارزش افزوده خاصی را به کالا اضافه کنند و مالیات آن را دریافت و به دولت پرداخت کنند تا در نهایت بار اصلی پرداخت آن به دوش مصرف‌کننده نهایی بیفتد.
در واقع در این نوع مالیات، تولیدکننده مالیات خاصی را پرداخت نمی‌کند و بار پرداخت آن به صورت مرحله‌ای و از طریق واسطه‌ها به مصرف‌کننده نهایی می‌رسد.
مثال برای مالیات بر ارزش افزوده
در اینجا قصد داریم تا با ذکر یک مثال ساده ساختار و نحوه پرداخت مالیات بر ارزش افزوده را برای شما توضیح دهیم. در این مثال فرض ما بر این است که یک شرکت تولیدکننده بستنی در حالی فعالیت می‌کند که نرخ مالیات بر ارزش افزوده 10 درصد است.
در ابتدا تولیدکننده مواد اولیه مانند شیر، شکر و سایر مواد را به ارزش 3 هزار ریال خریداری می‌کند که در این شرایط باید به میزان 10 درصد یعنی 300 ریال نیز پرداخت کند. بنابراین به صورت کلی تولیدکننده 3300 ریال پرداخت می‌کند. 300 ریال ارزش افزوده را باید شخص فروشنده مواد اولیه به سازمان امور مالیاتی پرداخت کند.
در مرحله بعد تولیدکننده، بستنی را به ارزش 6 هزار ریال به توزیع‌کننده به فروش می‌رساند که با در نظر گرفتن 600 ریال مالیات ارزش افزوده، در واقع تولیدکننده 6600 ریال را دریافت کرده است.
در این اینجا تولیدکننده میزان مالیات دریافتنی را از مالیات پرداختی کسر کرده و مابقی را به سازمان امور مالیاتی پرداخت می‌کند. در واقع از مجموع 600 ریال، به میزان 300 ریال مالیات پرداختی از آن کسر خواهد شد و 300 ریال باقی‌مانده به سازمان امور مالیاتی پرداخت خواهد شد.
حال فرض کنید در مرحله بعد توزیع‌کننده بستنی مورد نظر را با قیمت 10 هزار ریال به دست مصرف‌کننده می‌رساند. طبیعی است که باید به میزان یک هزار ریال را به عنوان مالیات ارزش افزوده پرداخت کند که مجموعا 11 هزار ریال خواهد شد.
توزیع‌کننده با دریافت یک هزار ریال از مصرف‌کننده نهایی، میزان مالیات پرداختی خود در مرحله قبل (600 ریال) را کسر کرده و مابقی را به سازمان امور مالیاتی پرداخت خواهد کرد.